Giáo dục sáng tạo STEM: từ lớp học đến giải quyết những vấn đề trong cuộc sống

Mô hình giáo dục trải nghiệm sáng tạo STEM là sự liên kết tư duy đa ngành, đa kiến thức trong các lĩnh vực Science (Khoa học), Technology (Công nghệ), Engineering (Kỹ thuật, sản xuất), Mathematics (Toán học). Là phương pháp giáo dục mới xuất hiện trên thế giới hơn 1 thập niên qua, STEM đang trở thành xu hướng phát triển mạnh mẽ ở nhiều quốc gia, và tại Việt Nam cũng đã bắt đầu tiếp cận mấy năm gần đây.

Các hoạt động trải nghiệm của STEM liên quan chủ yếu đến lĩnh vực CNTT, học sinh không chỉ có kiến thức tổng hợp về các môn học, liên môn, mô hình này còn giúp các em hình thành và phát triển 4 kỹ năng quan trọng gồm Sáng tạo, Tư duy phản biện, Kỹ năng hợp tác và làm việc nhóm, Kỹ năng giao tiếp.

Sự kiện đã thu hút quan tâm của hơn 300 lãnh đạo và giáo viên tại các trường học trên địa bàn, điều đó cho thấy sức hút của mô hình giáo dục mới này.

Tham dự hội thảo, ông Nguyễn Văn Hiếu, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT TP.HCM cho biết, từ năm học 2017-2018, Sở GD&ĐT TP.HCM đã ban hành hướng dẫn số 2998/GD-ĐT-GDTrH về việc thực hiện chủ đề dạy học theo định hướng giáo dục STEM trong các trường trung học. Vì vậy hội thảo là dịp để Sở có thể lắng nghe chia sẻ kết quả của các trường đã ứng dụng phương pháp STEM vào giảng dạy, và ghi nhận ý kiến đóng góp từ các chuyên gia trong và ngoài nước, để từ đó có những đánh giá chính xác hơn về mô hình giáo dục tiên tiến này. Trên cơ sở đó, Sở sẽ tiếp tục nghiên cứu cũng như đưa ra những cơ chế, chính sách nhằm hỗ trợ phát triển mô hình đào tạo STEM phổ biến hơn ở các trường học trên địa bàn.

Tiên phong áp dụng STEM từ sớm, báo cáo công tác triển khai, nghiên cứu của các trường THCS Nguyễn Chí Thanh (Quận 12), trường THCS Lê Quý Đôn (Quận 3) và trường THCS-THPT Đinh Thiện Lý (Quận 7) đều cho kết quả khả quan. Tùy vào đặc thù của từng trường sẽ có những lĩnh vực ứng dụng ưu tiên khác nhau. Như tại trường Nguyễn Chí Thanh, chủ đề STEM thiên về Robotic, Sinh học, Phòng thí nghiệm, Trong lớp học và CLB STEM. Trong khi đó, cũng bắt đầu hoạt động giáo dục STEM năm 2017-2018 bằng việc xây dựng Phòng thực hành STEM, đến nay trường Lê Quý Đôn đã thực hiện 3 mô hình theo định hướng giáo dục STEM, và hiện đang trong giai đoạn phát triển, đẩy mạnh hoạt động. Trường Lê Quý Đôn đã xây dựng được đội ngũ giáo viên nồng cốt thực hiện giáo dục STEM, xây dựng chủ đề STEM với nội dung gắn liền thực tiễn, bám sát chương trình của các môn học và liên môn. Còn tại trường Đinh Thiện Lý, học sinh đã được vận dụng để tạo ra các thiết bị cảm biến ứng dụng trong hệ thống báo cháy, thùng rác tự động, hay thiết kế nên những tác phẩm Sách hát, sách nói khơi niềm hứng thú khi đọc sách cho trẻ em…

Hoạt động triển khai STEM tại trường Lê Quý Đôn, Q.3, TP.HCM

Đại diện của các trường này đều đánh giá cao mô hình giáo dục STEM, đặc biệt giúp các học sinh đi tìm lời giải đáp cho những hiện tượng khoa học thông qua những thí nghiệm thực tiễn một cách trực quan nhất, tạo niềm đam mê trong giảng dạy cho giáo viên và học sinh, phát triển năng lực của người học.

Điều khó khăn trong triển khai STEM theo ý kiến các trường đó chính là do phương pháp giáo dục này quá mới mẽ đòi hỏi các trường phải có sự chuẩn bị, đầu tư nền tảng, từ chuẩn bị đội ngũ giáo viên, chương trình, phương pháp giảng dạy và cơ sở vật chất. Đương nhiên với bất cứ một mô hình khai phóng nào, cần phải có sự quyết tâm và tầm nhìn của người đứng đầu, và vai trò truyền cảm hứng của hiệu trưởng trong trường hợp này đóng vai trò vô cùng quan trọng.

Là người nghiên cứu kỹ mô hình STEM tại Mỹ, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Hải (đang giảng dạy tại Đại học Missouri, Hoa Kỳ) cho biết, mục tiêu của giáo dục STEM là phải làm sao để tạo ra và thay đổi phương thức học tập mới để có thể giải quyết được những vấn để trong tương lai. Để người học có tư duy đa ngành, giải quyết đa chiều, giáo dục STEM cần phải có tính tích hợp, phải có sự chuẩn bị lâu dài mới có thể xây dựng được nền tảng cơ sở lý thuyết, cơ sở thực hành và đánh giá hiệu quả.

Trong 10 năm tới nhu cầu về giáo dục STEM sẽ tăng cao theo kịp sự phát triển của CMCN 4.0 và tầm quan trọng của lĩnh vực khoa học công nghệ. Vì vậy TS Nguyễn Thanh Hải nhấn mạnh, để khai thác hiệu quả STEM, các trường cần phải có sự chuẩn bị về tư duy, nội dung để học sinh học tập, vận hành, ứng dụng kiến thức vào thực tế. Bên cạnh đó cần lưu ý các kiến thức phải được tích hợp lồng ghép vào các chương trình học ngay từ nhỏ, tạo được sự tưởng tượng, kích thích sự sáng tạo, theo hướng gợi mở phù hợp với tâm sinh lý, sở thích của từng lứa tuổi học sinh. Việt Nam cũng cần sớm có những bộ tiêu chuẩn về tích hợp, để các giáo viên có thể dựa vào bản đồ này làm tham chiếu, biết được sẽ dạy gì, dạy như thế nào và học sinh sẽ được gì khi học điều đó.

Ông Lâm Nguyễn Hải Long, Giám đốc QTSC và ông Nguyễn Văn Hiếu, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT TP.HCM tại buổi ký kết.

Trong khuôn khổ hội thảo, QTSC và Sở GD&ĐT TP.HCM đã tiến hành ký kết thỏa thuận hợp tác thúc đẩy các hoạt động trao đổi và đồng hành phát triển mô hình giáo dục STEM tại TP.HCM. Ông Lâm Nguyễn Hải Long, Giám đốc QTSC cho biết, là nơi có nhiều sản phẩm, dự án và nhiều hoạt động liên quan đến giáo dục nói chung, STEM nói riêng, QTSC mong muốn thúc đẩy các sản phẩm công nghệ của doanh nghiệp vào hoạt động giáo dục STEM, góp phần định hướng nghề nghiệp và nâng cao chất lượng dạy vào học trong nhà trường trên địa bàn thành phố.

Hiện tại, QTSC đã hoàn thành xây dựng hệ sinh thái phục vụ CMCN 4.0 (IR 4.0), bao gồm Trung tâm điều hành nội khu, R&D Lab, Bảo tàng và Thư viện số, Nhà thuốc công nghệ, STEAMZONE, Khu Thực nghiệm ứng dụng CNTT trong nông nghiệp.

Mô hình một lớp học thông minh, ở đó đằng sau tấm bảng khi kéo ra sẽ là một màn hình cảm ứng lớn, các giáo viên sẽ dễ dàng truy cập tài liệu từ đám mây để minh họa trực quan cho học sinh.

Được thành lập từ tháng 7/2020, Trung tâm STEAMZONE ở Công viên phần mềm Quang Trung là nơi vừa chơi vừa học dành cho các em từ 3-18 tuổi. Ngoài các chương trình học STEM được lên giáo án kỹ càng bài bản, tổng hợp từ các chuyên gia STEM hàng đầu nước ngoài, các em học sinh còn tìm được sự liên kết trong học tập, sáng tạo, ứng dụng các kiến thức và khám phá trực tiếp các công nghệ mới, như máy in 3D, máy cắt laser, máy CNC, các mô hình robot, các mô hình Makerspace… Kết hợp sử dụng các nguyên vật liệu có thể tái chế được như bìa cứng các tông, chai, lọ, robot đồ chơi, đồ nhựa… để các em học sinh hoàn thiện ý tưởng của mình.